Fan nedir?

Fan nedir?

Bir basınç farkı meydana getirerek havanın akışını sağlayan cihazlara fan denir. Sözlük anlamı temizleyici demektir.

Soğuk ya da sıcak havayı dengeli bir şekilde savuran cihazdır. Havalandırma aracı, pervane, pervane kanadı; vantilatör diye de tanımlanır.

Havanın temizlenmesi için kullanılan elektrikle çalışan bir alettir. Fanın hareketli elemanı olan pervanesi (kanat, çark) hava üzerinde iş yapar. Fana statik ve kinetik enerji kazandırır. Havaya kazandırılan bu statik ve kinetik enerjilerin birbirine oranı, fanın özelliklerine bağlıdır. Bilgisayarların donanımlarının soğutmasını sağlayan pervane şeklinde olan ekipman fanlarda vardır.

Kullanıldığı yere göre havalandırma fanı;

Emme (dönüş ) fanı

Egzoz fanı

Basma (besleme) fanı

Emme Fanı (Aspiratör)

Emme fanları çalıştıkları ortamların basıncını düşürerek görev yapar. Bu fanlar iklimlendirmede iç-dış hava karışımı le çalışan sistemlerde gereklidir. İklimlendirilen ortamdaki havanın uygun miktarda dönmesini sağlar. Artı basınç meydana getiren sistemlerde emme fanları, basma fanlarından daha küçük debi le çalışır Bu fan ortamdaki havayı emdiği için aspiratör olarak adlandırılır.

Egzoz Fanı

İç-dış hava karışımı ile çalışan, emiş fanı kullanılmayan sistemlerde bulunur. Alınan hava kadar dönüş havasının egzoz edilmesini sağlar. Bu sistemlerde basma fanı, dış hava alınmayan halde, sistemde meydana gelen statik basıncı karşılayacak şekilde seçilmelidir. Dış hava alınan halde ise, egzoz fanı, alınan havadan biraz daha düşük miktarda dönüş havasını dışarıya atarak yer içinde bir artı basınç meydana gelmesini sağlar.

Basma, Besleme Fanı (Vantilatör)

Bir hava kanalına bağlanan fan kanal içerisinde artı basınç meydana getirir. Havanın hareketini sağlar. Bu tip fanlar basma fanıdır. Basma fanı, ortamdaki havanın sirkülasyon (devri-dam) edilmesini sağladığından vantilatör olarak adlandırılır.

Fanın hareketli elemanı olan çarkı, hava üzerinde iş yapar ve ona statik ve kinetik enerji kazandırır. Havaya kazandırılan bu statik ve kinetik enerjlerin birbirine oranı, fanın türüne bağlıdır. Emiş (dönüş) fanı kullanımı, küçük sistemlerde isteğe bağlıdır; iç – dış hava karışımı ile çalışılan, sistemlerde ise gereklidir.

Sabit egzoz sistemlerinin etkisini karşılamak ve iklimlendirilen yerde bir artı basınç oluşturmak için emiş fanları, veriş fanlarından biraz daha küçük debi ile çalışırlar. Egzoz fanı, iç – dış hava karışımı ile çalışılan, ancak emiş fanı kullanılmayan sistemlerde bulunur ve alınan dış hava kadar dönüş havasının egzoz edilmesini sağlar. Bu hava temizleme işlemi; ortamdaki kullanılmış havanın dışarıya atılması şeklinde ya da aspiratörün çıkışına bir karbon filtre konularak havanın temizlenmesi sağlanıp havanın tekrar ortama verilmesi şeklindedir.

Fan Çeşitleri:

Fanlar havanın pervane üzerinden akış doğrultusuna bağlı olarak, aksiyel fan (eksenel fan) ve radyal fan (santrifüj) olarak gruplandırılır.

Eksenel Fanlar (Kanal tip fan, Aksiyel Fan) 

Eksenel fanlar da hava, fan miline paralel olarak akar ve dışarı atılır. Eksenel fanlar  pervanel yönlendirici kanatlı ve kovanlı tip olarak gruplandırılır. Yönlendirici kanatlı ve kovanlı eksenel fanlara boru şeklinde bir düzenlendikleri için kanal tip fan denir. Kovan veya kanatlı tip eksenel fanlar içerye yerleştirilmş fana direkt bağlantılı veya dışarıda boru kılıfana yerleştirilen motor le çalıştırılır. Kanal tip fanlar kare ve dikdörtgen şeklinde galvanzli sacdan imal edilir.

Aksiyel Fanlar

Aksiyel fanlar da basınç farkı oluşturularak meydana gelen havanın hareketi eksenel yöndedir.

Aksiyel fanlar üç gruba ayrılır.

Pervane kanatlı tip, Silindir kanat tip ve Kılavuzlu silindir tip

Pervane kanatlı tip: Alçak, orta ve yüksek basınçlı genel ısıtma, havalandırma ve klima uygulamalarında kullanılır.

Silindir kanat tip: Alçak ve orta basınçlı sistemlerde, kurutma ve boyama kabinlerinin egzozlarında kullanılır.

Kılavuzlu silindir tip: Alçak statik basınçlı büyük hava debileri için kullanılır

Santrifüj (Merkezkaç, Radyal fan) Fanlar

Santrifüj fanlar kanat tasarımına göre sınıflandırılır. Hava santrifüj fan pervanesinin (çarkın) bir veya her iki tarafından emilir. Fan miline dik bir açı ile basılır. Santrifüj fan pervanesi salyangoz (scrool) ya da fan gövdesi denilen koruyucu (muhafaza) ile çevrilidir. Çarktan (pervaneden) basılan hava  salyangozun çıkış ağzından geçerek dışarıya atılır. Bu koruma yalıtılmış bir kabin içine yerleştirildiğinde klima santrallerinin fan bölümünü meydana getirir.

Radyal Fanlar

Radyal fanlarda basınç farkı meydana getirilerek oluşan havanın hareket eksenel yönde olmayıp santrifüj (merkezkaç) kuvvet doğrultusundadır.

Radyal fanlar dört gruba ayrılır.

Radyal (eğimsiz) tip, Öne eğimli kanatlı tip, Geriye eğimli kanatlı tip Aerodinamik kanatlı tip

Radyal (eğimsiz) tip: Yüksek basınçlı klima tesislerinde veya endüstriyel tesislerde malzeme nakli için kullanılır.

Öne eğimli kanatlı tip: Alçak basınçlı havalandırma sistemlerinde, paket klima cihazları,  fanlı serpantin, ev tip sıcak hava apareylerinde kullanılır.

Geriye eğimli kanatlı tip: Genel havalandırma sistemlerinde kullanılır

Aerodinamik kanatlı tip: Genel havalandırma sistemlerinde, özellikle büyük hava debilerinde kullanılır.

Hücrel Fan

Büyük alışveriş merkezleri, yemek salonları gibi kapalı alanların hava  sirkülasyonunu sağlamak için kapalı alanlarda çok büyük fanlar kullanılmaktadır. Bu fanlardan en çok tercih edilen hücrel fanlardır. Hücrel fan, kapalı alanlarda içerdeki kirli havayı dışarı atar, dışarıdaki temiz havayı içeri çeker.

Hücrel fan, salyangoz fandan pek farklı değldr. Salyangoz fanı hava temizlemek için yeni ekipmanlar takılarak bir hücre içerisine saklamaktır. Hücrel fanlar eskiden kullanılmıyordu. Daha önceler büyük iş merkezlerinde salyangoz fanlar vardı. Ama salyangoz fanlar ses ve görüntü açısından insanların yaşam alanlarına uymadığı görülmüştür. Hücrel fanların üretilmesinin asıl nedeni salyangoz fanların hava temizlemek çn gerekl ekpmanlara sahp olmadıkları çndr.  Daha sonraları salyangoz fanlar, hücrel fana dönüştürülmüştür.

Salyangoz fanların ses ve hava geçrmeyen özel br kabn çersne yerleştrlmes le dışarıdan gelen havadak duman ve ss gb kötü maddelern geçmemes çn de çeştl fltreler kullanılmaktadır. Hücrel fanı korumak çn fanın dışarıya açılan bağlantı noktasına tel fltreler takılır.

Salyangoz Fan

Salyangoz fan; alçak orta ve yüksek basınçlı olarak yapılır. Salyangoz fan pervanes sık ve gerye eğktr. Endüstryel uygulamalarda ve sanay üretm fabrkaların da yoğun ve ağır maddelern temzlenmes çn kullanılır. Salyangoz fan montajı kolaydır. Pamukçuk, parfkül, haff talaş, toz, atık hava gb zararlı elemanların  taşınması  sırasında başarılı br şeklde çalışır. Salyangoz fanlar; ocaklar, boya fırınları ve tekstl sektörü gb yerlerde kullanılır.