VANA NEDİR? ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Vanalar, içerisinden
herhangi bir akışkan geçen bir devrede akışın kontrol edilebilmesi amacıyla
kullanılan elemanlardır.
Diğer bir tanımlama ile vana; akışkanlara yol veren, onları durduran,
karıştıran veya akışkanın yönünü ve/veya miktarını, basınç veya sıcaklığını
değiştirebilen bir cihazdır.
Vanalar;
borulama armatürleri içinde ağırlıklı bir yer tutarlar. Günümüzde geniş bir
yelpazede; basit açma, kapama musluklarından, aşırı karmaşık servo sistemlere
uzanan ve akışkanların kontrolü için kullanılan çok fazla sayıda vana çeşidi
kullanılmaktadır. Bunlar çok küçük ölçme vanalarından, çapı metrelerle,
ağırlığı tonlarla ifade edilen boru hattı vanalarına kadar değişiklik
gösterebilmektedir. Değişik amaçlı kullanımlarda, kontrol edilen akışkan; bilinen
sıvılar, gazlar, buharlar, radyoaktif malzeme olabileceği gibi, katı
partiküller içeren sıvılar ve gazlar da olabilir. Hatta un, çimento gibi katı
tozlar da akışkan olarak dikkate alınabilir. Vanalar; vakum bölgesinden 7000
bar ve üzerindeki basınçlara, -200 0C soğuktan ergimiş metal sıcaklıklarına
kadar kullanılabilmektedir. Ömürlerine gelince; sadece bir kere açma veya
kapama yapabilecek vanalar olduğu gibi, bakım ve onarım gerektirmeden binlerce
kez açıp kapaması beklenen vanalar da vardır.
Vanaların
gövdeleri, kütük malzemeden dökülerek veya dövülerek ve sonra da işlenerek ya
da iki veya daha fazla malzemeyi birbirine kaynakla ekleyerek imal edilir.
Oturma yüzeyleri gövdenin işlenmiş kendi yüzeyleri olabileceği gibi, gövdeye
sonradan takılmış parçalar da olabilir. Bu parçaların gövde ile aynı veya
farklı malzemeden olmaları mümkündür. Hatta metal olmayan özel malzeme
kullanılarak sızdırmazlık sağlanabilir. Bu malzemenin yangından etkilenmeyecek
bir malzeme olmasına dikkat edilmelidir. Bu da o anda metal- metal üzerine
basacak bir ilave yüzey çifti olabilir.
Vanaların
boru donanımına bağlantısı flanşlı, dişli veya kaynaklı (soket veya alın
kaynaklı) olabilir.
Vanaların çoğu el kumandalıdır. Elektrik
motoruyla veya mekanik olarak dişli mekanizma ile etkilenenleri de vardır. Son
gruba giren vanalar ya çok büyüktür ya da ulaşılamaz bir yerdedir veya bir
cihaz tarafından kumanda ediliyordur.
Vana Çeşitleri ve Fonksiyonları
Vanalar,
özel yapıda ve özel amaçlar için kullanılan bazı tiplerin dışında genel olarak
aşağıda verildiği şekilde sınıflandırılırlar.
Ø Akış kontrol şekline göre;
· Kapama vanaları: Akışkanın istenilen
yerde olup olmamasını kontrol eder, akışkanların karışmasına izin verir veya
engeller, acil durumlarda akışı keser. Kapalı konumda belirlenmiş bir sızdırma
değerini aşmamaları, açık konumda da basınç kaybını minimize etmeleri beklenir.
· Kısma ve kontrol vanaları: Debinin
zamana bağlı olarak değiştirilmesi veya ayarlanması istendiğinde kullanılır.
Elle (Manuel) veya aktüatör ile akış debisini, basıncını ve sıcaklığını
düzenler. Ayrıca, değişen proses şartlarında, etken faktörlerin kontrolü ile
bir parametrenin sabit tutulması gibi görevleri de olabilir
· İstenmeyen işletme şartlarının
önlenmesini sağlayan vanalar: Bunların içinde en önemlileri; istenmeyen basınç
artışlarını önleme ve bir hatta akışın geri dönüşünü veya bir hattan, diğer
hatta akışkanın karışmasını önleme görevleridir.
Ø Bağlantı şekline göre;
· Vidalı (iç vidalı, dış vidalı):
Genelde DN 50, vida sızdırmazlığının çok önemli görülmediği durumlarda da DN
100 anma ölçüsüne kadar kullanılır. Bu bağlantılarda kendi kendine sızdırmazlık
sağlayan ve sağlamayan vidalar söz
konusudur.
· Flanşlı: Bu bağlantılar, genelde DN
65 ve yukarı anma ölçülerinde kullanılır. Vidalı bağlantıya göre tesisata daha
kolay monte edilir. Vana veya borunun döndürülmesine gerek yoktur. Vanaların
sökülmesi de kolay olur. Basınç kademesi, malzeme, kullanım yeri ve işletme
sıcaklığı gibi parametrelere göre flanş kalınlığı, çapı, bağlantıyı sağlayan
saplama çapları standartlarda verilmiştir.
· Kaynak bağlantılı; Flanşlı
bağlantıların sıcaklığa bağlı form değişikliğine uğramaya eğilimleri,
sıcaklığın ve sıcaklık dalgalanmalarının fazla olduğu işletmelerde kaynak
bağlantısını gündeme getirmiştir. Bu bağlantı; çevre, emniyet, sağlık veya
verimlilik sebepleri ile bağlantılarda “sıfır kaçak” istendiğinde, PN 160 (ANSI
Class 900) basınç kademesi ve üstünde kullanılır. Kuvvet santralleri,
rafineriler gibi işletmelerin hemen hemen bütün su ve buhar hatlarında kaynak
bağlantı söz konusudur. Yüksek basınç- yüksek sıcaklık uygulamalarında, alın
kaynak bağlantı DN 65 ve üstü anma ölçülerinde; geçme kaynak bağlantı ise DN 50
ve altı anma ölçülerinde kullanılır.
· Sıkıştırmalı (Wafer-Sandviç tip):
Kendisinde herhangi bir bağlantı sistemi olmayıp flanşlı armatür ve/veya
tesisat flanşları arasında sıkıştırılarak monte edilebilen, vana boyut ve
ağırlığında ciddi küçülmeler sağlayan bir bağlantı şeklidir. Kolay monte edilip
sökülebilme avantajı da vardır.
· Rakor bağlantılı: Vidalı bağlantılı
vanaların, boruların geri sökülmesi gibi sorunlu işlemlere yol açmadan monte
edilip sökülmesini sağlayan ara bağlantı sistemidir.
· Kelepçe bağlantılı: Hortumların
vanaya bağlantısı için kullanılır. Yüksek basınçlar için uygun değildir.
· Sert lehim bağlantılı: Genelde bakırve bakır alaşımı malzemeden imal edilmiş vanaların, yine aynı malzemelerden
borulara bağlantısı için kullanılır. Kolay sayılabilecek bir bağlantı şeklidir.
Yüksek sıcaklık ve yüksek basınç uygulamalarında kullanılmaz.
Ø Kapama organının iş hareketine göre
· Doğrusal
· Akış yönüne dik eksende dönerek
Ø Akış Yönüne göre
· Düz
· Köşe
· Üç yollu
· Dört yollu
· Çok yollu
Ø Fonksiyonlarına göre
· Kapama
· Boşaltma
· Basınç ayar
· Basınç düşürme
· Debi ayar
· Seviye ayar
· Sıcaklık ayar
· Karıştırma
Ø Tahrik şekline göre
· El ile (manuel)
· Aktüatör tahrikli
Ø Malzemeye göre
· Metal (demir ve alaşımları)
· Metal (demir dışı metaller ve
alaşımları)
· Termoplastik malzeme
· Elastomer malzeme
Ø İmalat yöntemine göre
· Döküm
· Dövme
· Çekme çubuktan
· Enjeksiyon döküm
Ø Gövde yapısına göre
· Tek parçalı
· İki parçalı
· Üç parçalı
· Çok parçalı
Ø Salmastra cinsine göre
· Elastomer örgü veya paket salmastralı
· Kendi kendine sızdırmazlık sağlayan
O-Ring salmastralı
· Metal körük salmastralı
· Membran salmastralı
+90 212 343 50 40
+90 553 343 50 40
Yorumlar
Yorum Gönder